Programma 6 Sociaal Domein

Wat gebeurt er om ons heen?

In het sociaal domein zien we een aantal trends en ontwikkelingen dat zowel landelijk als ook in de Hoeksche Waard speelt. Uitgangspunt voor onze werkwijze is dat we onze beperkte hoeveelheid tijd, middelen en mensen inzetten voor de grootste problemen én daar waar de inzet van publieke middelen het grootste effect oplevert.

Druk op het zorgstelsel
De druk op het zorgstelsel is groot. Als gevolg van de dubbele vergrijzing stijgt het aantal inwoners met een hulpvraag. Hulpvragen worden complexer en de kosten stijgen. Het aantal vrijwilligers en mantelzorgers daalt terwijl het beroep op hen alleen maar toeneemt. Dit geeft risico op uitval en overbelasting. Als gevolg van krapte op de arbeidsmarkt, groeit ook de druk op professionals. Wachtlijsten nemen eerder toe dan af. Daarnaast hebben de afgelopen jaren verschillende maatschappelijke crises elkaar in hoge snelheid opgevolgd: de coronacrisis, toename van vluchtelingen, stijgende energieprijzen, inflatie en de woningcrisis. Dit heeft impact op inwoners en leidt, ondanks inspanningen op het gebied van leefstijl en preventie, tot een toename in de zorg- en ondersteuningsbehoefte.

Leefstijl en preventie

We willen zoveel mogelijk zwaardere zorg voorkomen door vroegtijdige signalering van risicovolle situaties en tijdige interventie. Op basis van preventief beleid willen we ziekte voorkomen en ondersteuning en zorg minimaliseren. Er is meer aandacht voor het behoud van gezondheid en eigen kracht door aanpassing van leefstijl en preventie en inzet op een gezonde leefomgeving. Zo zijn we aan de slag gegaan met het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) en het Integraal Zorgakkoord (IZA). Middels het GALA zetten we ons in op een gezonde en actieve leefstijl, sociale basis en het terugdringen van gezondheidsachterstanden. Het IZA heeft als doel om de zorg ook in de toekomst toegankelijk en betaalbaar te houden. Voor de uitvoering van beide akkoorden ontvangen gemeenten een specifieke uitkering (SPUK).

Normaliseren en sociale basis
Veel hulpvragen horen bij het ‘gewone leven’ en daarbij is professionele zorg niet nodig. Daarvoor kunnen inwoners terugvallen op hun sociale basis, zoals familie, vrienden, buren, kerk, vereniging enzovoort. Als dat niet lukt, is het van belang laagdrempelig professionele hulp te kunnen bieden in de vorm van voorlichting en advies. Een onderdeel van de sociale basis is de pedagogische basis waar ontmoeten van jeugd onderling en jeugd met volwassenen een belangrijke basis is voor het gezond opgroeien. Onderzocht wordt wat deze vaak informele organisaties, zoals scouting, jeugdraden kerken en particuliere jongerensozen, nodig hebben om een bewuste bijdrage te leveren aan ontmoeting waarbij aandacht is voor het opnemen van minder beschermde jeugd. Hiermee bedoelen we onder andere leven in armoede of moeilijk verstaanbaar gedrag.

Wetgeving

Landelijk wordt gewerkt aan 2 wetswijzigingen Wmo. De ene wetswijziging heeft als doel om maatwerkvoorzieningen opnieuw inkomensafhankelijk te maken en het abonnementstarief af te schaffen. Naar verwachting wordt deze in 2026 van kracht.

De tweede wetswijziging is het zogenoemde woonplaatsbeginsel. Dit houdt in dat gemeenten zelf verantwoordelijk worden voor hun inwoners die beschermd wonen of maatschappelijke opvang nodig hebben in plaats van dat de centrumgemeente verantwoordelijk is. Deze is controversieel verklaard.

Jeugdhulp

In 2021 heeft de arbitragecommissie een uitspraak gedaan in het geschil tussen de VNG en het Rijk over de financiering van de jeugdzorg. De uitspraak is duidelijk: het Rijk dient gemeenten te compenseren voor het feitelijke tekort voor het uitvoeren van taken in de jeugdzorg. In lijn met de uitspraak van de arbitragecommissie, is in het recente regeerakkoord extra financiering voor de jeugdzorg beschikbaar gesteld. In 2022 zijn er afspraken gemaakt tussen de VNG en het Rijk. In het kader van het toezichtsregime op de begroting 2023 mogen gemeenten rekening houden met maatregelen die positieve effecten hebben op de gemeentelijke begroting. Tot en met 2026 mogen wij uitgaan van 100% van de middelen uit het arbitragerapport. Deze maatregelen leiden tot voordelen aan de inkomstenkant (gemeentefonds) en aan de uitgavenkant (kosten jeugdhulp).

De hoeveelheid jeugdigen die een beroep doen op jeugdhulp lijkt te stabiliseren. Maar de kosten ervan blijven stijgen, dat komt met name door hoge indexaties en landelijk overeengekomen afspraken waarmee verplicht wordt gewerkt. Dit vraagt om het maken van keuzes. In 2023 is de Hervormingsagenda Jeugd (2023-2028) vastgesteld. Deze landelijke agenda heeft als doel knelpunten in de jeugdzorg structureel aan te pakken. Een ander doel is het jeugdzorgstelsel financieel houdbaar maken voor de toekomst. Parallel aan de Hervormingsagenda Jeugd loopt het landelijk programma Toekomstscenario Kind- en Gezinsbescherming (2026-2031). Dit programma heeft een duidelijke maatschappelijke opgave, namelijk: “het bieden van tijdige en passende samenhangende hulp en bescherming aan kinderen en volwassenen die te maken hebben met een acute of structurele bedreiging van een gezonde en veilige thuissituatie.”

Samen met onze maatschappelijke partners en inwoners werken we aan een positief opgroei- en opvoedklimaat. We zetten in op de doorontwikkeling van ons lokale jeugdteam tot integrale, gebiedsgerichte 0-100 hulpverlening, zoals in de Hervormingsagenda Jeugd omschreven staat.

Het uitgangspunt hierbij is dat ondersteuning zo lang als nodig, maar zo kort als mogelijk ingezet wordt en zich richt op het versterken van de eigen kracht.

In2024 is het lokaal transformatieplan Jeugd geëvalueerd. Hieruit nemen we de conclusies en aanbevelingen mee in de verdere doorontwikkeling van het jeugdteam en de realisatie van lokale 0-100 teams. Daarbij vormt deze evaluatie ook input voor verder op te stellen beleid op jeugd.

Wmo

Met de Transformatieagenda Wmo wordt gewerkt aan het beschikbaar, bereikbaar en betaalbaar houden van de gemeentelijke zorg. De Transformatieagenda Wmo draagt bij aan de ambitie van gemeente Hoeksche Waard, om een inclusieve gemeente te zijn. Deze ambitie staat beschreven in het Hoofdlijnenakkoord 2022-2026 “Samen doordacht doen”.

Maatschappelijke Zorg

In 2024 is het lokale plan naar een beschermd thuis opgesteld. Hierin ligt de focus op het voorkomen van de noodzaak tot beschermd wonen en maatschappelijke opvang. En daarnaast op voldoende ondersteuning bij uitstroom uit een beschermd wonen of maatschappelijke opvangvoorziening. Ook is in 2024 de samenwerkingsovereenkomst voor beschermd wonen en maatschappelijke opvang in regio Zuid-Hollandse Eilanden met een jaar verlengd.

In 2025 wordt gewerkt aan activiteiten onder de vlag van het lokale plan beschermd thuis. Daarnaast wordt gewerkt aan een nieuwe regionale samenwerkingsovereenkomst voor beschermd wonen en maatschappelijke opvang. En ook aan een vernieuwd regionaal zorglandschap met regionaal gefinancierde voorzieningen voor beschermd wonen en maatschappelijke opvang. Wij spannen ons in om de lokale partijen mee te laten doen aan de regionale aanbesteding.

Inkomensondersteuning/Participatiewet

De Participatiewet vormt het vangnet in het sociale zekerheidsstelsel: als mensen onvoldoende eigen middelen hebben om in hun bestaan te voorzien, dan hebben zij recht op bijstand. Ook wordt ondersteuning geboden bij het (opnieuw) vinden van werk. Het kabinet wil fundamentele veranderingen gaan aanbrengen in de Participatiewet, waarbij vertrouwen, de menselijke maat en vereenvoudiging belangrijke basisprincipes worden. De alertheid voor fraude en misbruik wordt hierbij niet uit het oog verloren.

Het kabinet wil armoede in Nederland verminderen. Zij heeft zich als doel gesteld dat in 2030 de helft minder mensen in armoede leven dan in 2015. Met ons gemeentelijk beleid dragen we bij aan bestaanszekerheid en aan het voorkomen en verminderen van mensen die in armoede terecht komen.

Schulddienstverlening

De Wet gemeentelijke schulddienstverlening schrijft voor dat er één keer per vier jaar een beleidsplan moet worden vastgesteld. Omdat armoede en schulden vaak onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, willen we in 2024 het Integraal beleidsplan inkomensondersteuning en schulddienstverlening Hoeksche Waard vast laten stellen. In dit beleidsplan zal er aandacht zijn voor preventie, begeleiding en coaching, vroegsignalering, informele hulp, het bieden van passende ondersteuning, toegankelijkheid en dienstverlening.

Er wordt door het Rijk gewerkt aan de ontwikkeling van één schuldenwet. Een van de onderwerpen hierin is de Basisdienstverlening schuldhulpverlening die 2024 bekend is gemaakt. Het uitgangspunt van de ‘Basisdienstverlening Schuldhulpverlening’ is een hulpaanbod dat toegankelijker is en in iedere gemeente bestaat uit minimaal dezelfde elementen. In het Integraal beleidsplan wordt in het actieplan opgenomen dat we onze werkwijze schulddienstverlening gaan afstemmen op het landelijke plan “basisdienstverlening schuldhulpverlening’.

Werk

Op het gebied van werk blijven we ons, met HWwerkt! als uitvoeringsorganisatie, samen met werkgevers en partners in de regio inzetten op het verkleinen van de afstand tot de arbeidsmarkt voor onze inwoners. Dat doen we onder andere via netwerkvorming, het organiseren van werk-leerlijnen, de Regio Deal en het versterken van onze inzet op Social Return.

We stellen kwetsbare jongeren in staat om naar vermogen de overgang te maken naar betaald werk of dagbesteding. Daarvoor maken we onder andere werkafspraken met onderwijspartners en ondernemers. In 2024 zijn we gestart met de “Aanpak overstap van school naar werk”. Dit is een sluitende aanpak waarbij jongeren begeleiding kunnen krijgen bij de overstap van school naar werk.

Integraal en datagedreven werken

Er ligt voor dit begrotingsprogramma een stevige relatie met de in het hoofdlijnenakkoord benoemde ‘Kadernota Sociaal’. Deze term is inmiddels veranderd naar een ‘visie SamenLeven’ om gelijkwaardig te zijn aan de Omgevingsvisie. De visie SamenLeven richt zicht hierbij voornamelijk op het sociaal domein, maar zoekt actief de verbinding op met het fysiek domein.

In de visie stellen we een aantal leidende principes vast over de rol die we als gemeente hebben in het sociaal domein en gaan we in op hoe we de kracht van de samenleving kunnen versterken. Aan de hand van data over de grootste maatschappelijke opgaven brengen we richting aan, en gaan we dieper in op hoe we hier integraal en in nauwe samenwerking met betrokken spelers – intern en extern – aan gaan werken.

In 2025 verwachten we de visie vast te stellen, waarna er een uitvoeringsprogramma wordt opgezet om uitvoering te geven aan de leidende principes.

Wat willen we bereiken? Wat gaan we ervoor doen?

We blijven inzetten op maatschappelijke ontwikkeling op vier gebieden: het versterken van een sociaal verbonden Hoeksche Waard, het stimuleren van persoonlijke ontwikkeling en zelfredzaamheid van onze inwoners, het bieden van toegang en passende ondersteuning en we grijpen in bij crisissen en onveiligheid. We gaan bij al onze inspanningen uit van normaliseren (inclusie) en het vergroten van het zelf oplossend vermogen. Op deze manier proberen we de professionele ondersteuning en zorg, ook op langere termijn, toegankelijk en betaalbaar te houden.

Wat mag het kosten?

In onderstaande tabel zijn, per taakveld, de baten, de lasten, de onttrekkingen aan reserves evenals de stortingen in reserves weergegeven die betrekking hebben op dit programma.

Verbonden partijen die bijdragen aan het realiseren van onze doelstellingen

GR Dienst Gezondheid & Jeugd Zuid-Holland Zuid

De GR Dienst Gezondheid & Jeugd Zuid-Holland Zuid is een gemeenschappelijke regeling waarin de tien gemeenten in de regio Zuid-Holland Zuid samenwerken. De dienst behartigt de belangen van de deelnemers door sturing, ordening, integratie en, in voorkomende gevallen, door uitvoering in de taakvelden publieke gezondheid, onderwijs, jeugdzorg en maatschappelijke ondersteuning; meer in het bijzonder huiselijk geweld en kindermishandeling, zoals bedoeld in de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015.

Beleidsindicatoren

In onderstaande tabel zijn de, volgens het BBV, verplichte beleidsindicatoren opgenomen die betrekking hebben op dit programma.