Programma 6 Sociaal Domein

Wat gebeurt er om ons heen?

In het sociaal domein zien we een aantal trends en ontwikkelingen dat zowel landelijk maar ook in de Hoeksche Waard speelt.

Leefstijl en preventie

Er is een toegenomen aandacht voor vroegtijdige signalering van risicovolle situaties en tijdige interventie ter voorkoming van zwaardere ondersteuning en zorg. De focus op bestrijding van ziekte en intensieve ondersteuning wordt steeds vaker verlegd naar behoud van gezondheid en eigen kracht door aanpassing van leefstijl en preventie.

Wetgeving

Met de decentralisaties van 2015 zijn de taken en de verantwoordelijkheden van gemeenten in het sociaal domein fors toegenomen. Om deze taken goed uit te kunnen voeren zijn financiële middelen nodig. De budgetten die het Rijk beschikbaar stelt voor de uitvoering van deze taken zijn ontoereikend. Dit vraagt in toenemende mate van gemeenten balans te zoeken tussen een goede invulling van de verantwoordelijkheid voor kwetsbare en minder zelfredzame inwoners en aan de andere kant een verantwoorde beheersing van de uitgaven.

Nieuwe wetgeving leidt ook de komende jaren tot extra taken voor gemeenten. Per 1 januari 2024 zal de doordecentralisatie van Beschermd wonen plaats vinden. De decentralisatie van maatschappelijke opvang is uitgesteld tot 2026. De Wet aanpak meervoudige problematiek sociaal domein (Wams) zal naar verwachting 1 januari 2024 inwerkingtreden.

Druk op het zorgstelsel

De druk op het zorgstelsel is groot. Als gevolg van de dubbele vergrijzing en toenemende vraag stijgt het aantal cliënten. Hulpvragen worden complexer en de kosten stijgen. Het beroep  op vrijwilligers en mantelzorgers neemt toe, met het risico van uitval en overbelasting. Als gevolg van krapte op de arbeidsmarkt groeit ook de druk op professionals.

Daarnaast hebben de afgelopen jaren verschillende maatschappelijke crisissen elkaar in hoge snelheid opgevolgd: de coronacrisis, toename van vluchtelingen, stijgende energieprijzen en inflatie. Dit heeft impact op inwoners en  leidt ondanks inspanningen op het gebied van leefstijl en preventie tot een toename in de zorg- en ondersteuningsbehoefte.

Ieder mens is uniek

Er is een beweging zichtbaar van afhankelijkheid van een standaard aanbod van voorzieningen naar een persoonlijke invulling van wonen, welzijn, onderwijs en zorg. Deze persoonlijke invulling vraagt om flexibilisering van het zoveel als mogelijk collectieve aanbod, andere vormen van interactie met inwoners, domeinoverstijgende samenwerking en ook aanpassing van het gemeentelijk dienstverleningsconcept.

Deze trends spelen in alle thema's van het sociaal domein maar vragen per thema maatwerk. Hieronder benoemen we per thema de belangrijkste ontwikkelingen.

Jeugdhulp

In 2021 heeft de arbitragecommissie een uitspraak gedaan in het geschil tussen de VNG en het rijk over de financiering van de jeugdzorg. De uitspraak is duidelijk: het rijk dient gemeenten te compenseren voor het feitelijke tekort voor het uitvoeren van taken in de jeugdzorg. In lijn met de uitspraak van de arbitragecommissie is in het recente regeerakkoord additionele financiering voor de jeugdzorg beschikbaar gesteld. Medio augustus 2022 zijn er afspraken gemaakt tussen de VNG en het Rijk. In het kader van het toezichtsregime op de begroting 2023 mogen gemeenten rekening houden met maatregelen die per saldo positieve effecten hebben op de gemeentelijke begroting. Tot en met 2026 mogen wij uitgaan van 100% van de middelen uit het arbitragerapport. Deze maatregelen leiden tot voordelen aan de inkomstenkant (gemeentefonds) en aan de uitgavenkant (kosten jeugdhulp).

De vraag naar jeugdhulp neemt, mede onder invloed van corona, blijvend toe. Mede door de krapte op de arbeidsmarkt wordt het nog belangrijker om zowel de menskracht in de jeugdhulp als de financiële middelen efficiënt te benutten.

Samen met onze maatschappelijke partners en inwoners werken we aan een positief opgroei- en opvoedklimaat, we zetten in op doorontwikkeling van onze jeugdteams en we werken toe naar  integrale, gebiedsgerichte 0-100 dienstverlening en Zorg wordt zo lang als nodig, maar zo kort als mogelijk ingezet en richt zich op het versterken van de eigen kracht. Met behulp van het regionale inkoopkader van de Service Organisatie Jeugd (SOJ) sturen we hierop.

Wmo

Ook de uitgaven voor begeleiding, huishoudelijke ondersteuning en hulpmiddelen nemen blijvend toe en tegelijkertijd lopen de personele tekorten in de ondersteuning en zorg op.

Met name het abonnementstarief  heeft geleid tot een stijgend gebruik van de huishoudelijke hulp. Hierdoor staat de beschikbaarheid van voorzieningen onder de Wmo onder druk. Landelijk wordt er gewerkt aan een eerlijkere eigen bijdrage per 2025.

Lokaal bouwen we voort op de ingezette beweging ‘naar de voorkant’. Op basis van uit data analyse verkregen inzichten zoeken we naar sturingsmogelijkheden en interventies om de stijgende Wmo uitgaven af te vlakken. In 2023 nemen we een besluit over de bijbehorende maatregelen om de lokale transformatie Wmo de komende jaren vorm te geven. Ook geven we uitvoering aan onderdelen van de Wonen, Welzijn, Zorg visie die we in 2021 hebben vastgesteld.

Maatschappelijke Zorg

We spannen ons in om inwoners met complexe problemen weer in staat te stellen zelf regie te pakken en oplossingen in gang te zetten. Samenwerking tussen lokale partners zoals gemeente, zorg- en ondersteuningsorganisaties, woningcorporaties en politie zorgt voor een adequate waakvlamfunctie en voorkomt dat mensen tussen wal en schip vallen.

Aan de hand van een lokaal plan Complexe Maatschappelijke Zorg werken we aan het optimaliseren van de lokale en regionale samenwerking tussen zorg- en veiligheidspartners. Daarnaast wordt via een uitvoeringsagenda gewerkt aan vroegsignalering en een sluitende aanpak voor deze doelgroep.

In geval van complexe zorg speelt er vaak ook een huisvestingsvraagstuk. Het bieden van huisvesting heeft onze specifieke aandacht.

Voor de decentralisatie Beschermd Wonen bereiden we samen met centrumgemeente Nissewaard nieuwe afpraken voor over de voortzetting van de samenwerking. De huidige afspraken lopen af op 31 december 2023.

Inkomensondersteuning/Participatiewet

Het kabinet wil fundamentele veranderingen gaan aanbrengen in de Participatiewet. Het Rijk streeft naar meer vertrouwen en ruimte voor maatwerk. Gemeenten krijgen bijvoorbeeld meer vrijheid om af te kunnen zien van de verplichte terugvorderingen van teveel ontvangen bijstand, dan wel bijstandsgerechtigden niet te korten op hun uitkering als zij een gift ontvangen. Daarnaast wordt de regelgeving over de bestaansnorm voor een kostendeler gewijzigd. Ook wordt er meer mogelijk gemaakt voor arbeidsinschakeling van mensen met een arbeidsbeperking.

Het kabinet is in 2022 gestart met maatregelen om armoede in Nederland te verminderen. Door de hoge prijzen van energie en boodschappen komen meer mensen in geldproblemen. Het kabinet heeft zich als doel gesteld dat in 2030 de helft minder mensen in armoede leeft dan in 2015. Ook met ons lokale gemeentelijke beleid willen we bijdragen aan het voorkomen of verminderen van mensen die in armoede terecht komen. In 2023 willen we dan ook een uitvoeringskader voor armoede opstellen.

Schulddienstverlening

Door de afgelopen periode, met alle maatschappelijke ontwikkelingen en de gestegen prijzen, vinden we het nog belangrijker dat onze inwoners schulddienstverlening kunnen vinden en hier tijdig gebruik van maken om problematische schulden te voorkomen.

We blijven inzetten op de ambities en acties zoals vastgelegd in het beleidsplan “integrale schulddienstverlening 2021 –2024". Daarbij richten we ons op preventie en informele hulp, het bieden van passende ondersteuning en onze curatieve dienstverlening. We geven hier concreet invulling aan door onder andere inzet van team vroeg erop af, inzet van de jongerengeldcoach, het aanbieden van budgettrainingen en het bieden van individuele adviesgesprekken.

De komende jaren blijven we er nieuwe taken bij krijgen. In ontwikkeling is één schuldenwet waarin de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening, Wettelijke schuldsanering natuurlijke personen, bewind, andere schuldenwet en regelgeving worden samengevoegd.

Integraal en datagedreven werken

Er ligt voor dit begrotingsprogramma een stevige relatie met de opgaven Inclusieve Samenleving en Levendige Dorpen. De ambities van deze opgaven staan beschreven in het hoofdlijnenakkoord en worden in de komende periode verder geconcretiseerd, met als doel om vanuit gedeelde maatschappelijke opgaven en in nauwe samenwerking met betrokken spelers – intern en extern – en datagedreven uitvoering te geven aan integrale inspanningen.

Wat willen we bereiken? Wat gaan we ervoor doen?

We blijven inzetten op maatschappelijke ontwikkeling op vier gebieden: het versterken van een sociaal verbonden HW, het stimuleren van persoonlijke ontwikkeling en zelfredzaamheid van onze inwoners, het bieden van toegang en passende ondersteuning en we grijpen in bij crisissen en onveiligheid. We gaan bij al onze inspanningen uit van normaliseren (inclusie) en het vergroten van het zelf oplossend vermogen. Op deze manier proberen we de professionele ondersteuning en zorg ook op langere termijn toegankelijk en betaalbaar te houden.

Wat mag het kosten?

Verbonden partijen die bijdragen aan het realiseren van onze doelstellingen

GR Dienst Gezondheid & Jeugd Zuid-Holland Zuid

Dit samenwerkingsverband draagt - vanuit het beginsel van verlengd lokaal bestuur - bij aan het behartigen van gemeenschappelijke belangen van de deelnemers. Dit bevordert een evenwichtige en voorspoedige ontwikkeling in het gebied. De dienst behartigt die belangen door het bepalen van de hoofdlijnen van gewenste ontwikkelingen. Dat gebeurt door sturing, ordening, integratie en in voorkomende gevallen uitvoering in de taakvelden publieke gezondheid, onderwijs, jeugdzorg en maatschappelijke ondersteuning; meer in het bijzonder huiselijk geweld en kindermishandeling, zoals bedoeld in de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015.

Beleidsindicatoren

In onderstaande tabel zijn de volgens het BBV verplichte beleidsindicatoren opgenomen die betrekking hebben op dit programma.